Stanley Burleson

From Sammy With Love vertelt het verhaal van de topentertainer Sammy Davis Jr. door de ogen van multitalenten Stanley Burleson en Freek Bartels, die beide de rol van Sammy spelen. Wij spraken tijdens de perspresentatie met Stanley Burleson. 

Niet te stoppen

Dianne: Een quote van Sammy: “Mijn talent was het wapen, de kracht en de manier van mij om te vechten.” Op welke manier wil jij dat voortzetten in de show?

Nou, hoe de show in elkaar zit: Het is het levensverhaal van Sammy. De belangrijkste punten komen erin voor. En dat zijn hele gelukkige momenten, maar ook hele pittige. Bijvoorbeeld dat hij het leger in gaat en daar in elkaar geslagen en misbruikt wordt terwijl hij elke vrijdag op moet treden. Dat je jezelf af gaat vragen: “Waarom ga je dan ook nog optreden voor die zelfde mensen die jou in elkaar geslagen hebben”. Maar op het toneel voelde hij zich sterk. En was hij ook heel sterk. Zo sterk dat mensen die hem in elkaar sloegen stonden te gillen en te applaudisseren. En dat is natuurlijk een schrijnend voorbeeld van hoe zijn leven in elkaar zat. En tegelijkertijd ook heel erg verguist. Dat hij met een blanke vrouw trouwde in de tijd dat dat helemaal niet kon. En dat dan toch doen terwijl je in de lime lights staat. Hij vond het privé heel zwaar, maar hij vond kracht in het performen.

Dianne: Je kan je wat het performen betreft ook vast wel met hem eens zijn. Jullie beide (Stanley en Freek) zijn allebei top performers.

Ja, Ik voel mij zelf ook als een vis in het water op het toneel. Ik vind het leven makkelijker om mee om te gaan op het toneel dan privé. Nou ja, niet makkelijk. Het is heel makkelijk om met emoties om te gaan op het toneel. Je kunt je ergens achter verbergen en er is een vierde wand, dus je kan wel tegen het publiek praten, maar het publiek praat niet zo snel terug. Je kan gewoon afstellen wat je wilt.

Dianne: Er komt aardig wat van jullie eigen verhaal in voor. Dat maakt het wel een heel stuk kwetsbaarder toch?

Ja, maar dat is ook nodig anders wordt het een gewone biografie. Het leuke aan dit verhaal is dat hij met een blanke vrouw getrouwd was: Mijn vader was ook met een blanke vrouw getrouwd. En zijn moeder (wijst naar Freek) was met een blanke man getrouwd. Dus wij zijn het product van een gemixt huwelijk. En twee generaties verder. Wij proberen te laten zien hoe ons leven vorm gekregen heeft en hoe wij in de maatschappij  staan. Natuurlijk maken wij niet dezelfde dingen mee als Sammy, maar ook wij maken dingen mee die het gevolg zijn van dat wij ‘halfbloed’ zijn.

Het is heel makkelijk om met emoties om te gaan op het toneel. Je kunt je ergens achter verbergen en er is een vierde wand

Dianne: Ja, je ziet in de actualiteit nog steeds heel veel van discriminatie. Het speelt daar dus wel goed op in.

Ja, absoluut. Het is vooral de laatste tijd met de hele wereld die in principe in brand staat. Het westen en het oosten die elkaar bedreigen en terroriseren. Mensen worden bang. En dat merk je ook in Nederland. Nederland was een heel tolerant land. En nu merk je dat mensen bang worden als er veel vluchtelingen binnenkomen. Het grappige is: er komen nu veel minder vluchtelingen binnen dan 20 jaar geleden. Alleen toen hoorde wij er niets over. Dat is het gevolg van de media. Dat je een hype creëert die kleiner is dan dat het vroeger was. Maar er ontstaat daardoor minder tolerantie voor elkaar.

Sammy liet zien waar zijn kracht zat en probeerde door te entertainen mensen een goed gevoel te geven

Dianne: Willen jullie dan ook met de voorstelling een boodschap overbrengen die Sammy ook overbracht met zijn talent?

Kijk, Sammy had veel problemen. Maar hij ging nooit het toneel op om mensen te wijzen op wat ze fout deden. Of wat ze niet goed doen. Hij liet ze zien waar zijn kracht zat en probeerde door te entertainen mensen een goed gevoel te geven. Zijn leven lang, vooral zijn jonge jaren, trad hij op als zwarte man voor blanke mensen. Er mochten geen zwarte mensen in de zaal zitten. Hij mocht niet door de hoofdingang naar binnen, hij moest via de achteringang naar binnen. Hij mocht in een hotel in Vegas, waar hij moest optreden, niet overnachten. En toch deed hij dat. Mensen waren weg van hem. Door Sammy wende ze aan donkere mensen in de omgeving. En aan het feit dat een donkere man met een blanke vrouw kon trouwen. Daar waren ze niet blij mee, maar ze wende er wel aan. En iemand moest daarin de eerste zijn. Iemand moeten laten zien dat het kan. Mijn ouders hebben elkaar 10 jaar later ontmoet dan Sammy en zijn vrouw. Mijn moeder was een blanke vrouw uit Krommenie, die kwam ineens met een donkere man uit de trein. Daar gingen wel wat wenkbrauwen van omhoog. En mijn moeder was dan zo iemand die daar ontzettend trots op was. Die ging juist met hem door het dorp lopen van: “Kijk mij nou”. Die begreep het probleem niet. Het is inevitable. Het is niet te stoppen. Alles wordt gemixt en er zal uiteindelijk niet één ras meer zijn. Hopelijk.”  

Nadine: Hoe sta jij daarin dan als  ‘product’ van?

Wij (Freek en Stanley) zijn allebei best beschermd opgevoed. Ik woonde in een dorp. Mijn vader had zich heel snel aangepast. Toen hij naar Krommenie kwam, was hij één van de twee Surinamers daar. Tegenwoordig is het zo dat als je van Marokkaanse afkomst bent en je woont in een buurt met alleen maar Marokkanen en een paar Nederlanders, dan komen er problemen. Omdat mensen samenklonteren en niet in de maatschappij opgenomen worden. In die zin had ik het goed. Er zijn heus wel momenten geweest dat mensen mij bejegenden, maar heel vaak heb ik dat niet door gehad. Door mijn ogen was de wereld zoals die was. Het was pas op latere leeftijd dat ik mij af ging vragen bij sommige opmerkingen: “Oh.. was dat in de haak?” Wij proberen ons absoluut niet te vergelijken met Sammy. Want onze problemen vallen in het niet bij die van hem. Maar het is wel goed om te vertellen hoe wij in de wereld staan. En wat wij meemaken. En wat het betekend om bijvoorbeeld homoseksueel te zijn in een land waarvan gezegd wordt dat hij zo tolerant is, behalve als je in de verkeerde buurt hand in hand over straat loopt dan breken ze je neus. 

Als ik erover nadenk dan is het is eigenlijk de omgekeerde wereld. Dat wij ons aanpassen om maar geen probleem te veroorzaken

Nadine: Ja, Nog steeds. 

Er is nog een grote weg te gaan. En het stomme is dat mensen, zoals mijn vriend en ik, hebben geleerd onszelf aan te passen. Wij hebben onszelf aangeleerd dat wij het niet nodig vinden om hand in hand over straat te lopen. Dus in eerste instantie denk ik: “Ik heb er helemaal geen last van.” Maar als ik erover nadenk dan is het is eigenlijk de omgekeerde wereld. Dat wij ons aanpassen om maar geen probleem te veroorzaken. En aan onszelf vertellen dat wij er geen behoefte aan hebben. Ik heb er geen last van, want ik weet niet beter. Maar als ik erover na ga denken en ik zie soms een man en een vrouw  hand in hand over straat lopen en in de supermarkt bij de kassa elkaar een zoen geven dan denk ik: “Ja, heel veel mensen zullen dat normaal vinden. Dat zou ik ook kunnen doen. Maar ik heb geen zin in mensen die dan commentaar leveren.”

Nadine: Ja, want als twee mannen of twee vrouwen dat doen, dan gaat daar standaard naar gekeken worden. Het is nog steeds niet normaal.

Nee, nog steeds niet. Je zou denken dat het nou ondertussen wel mee zou moeten gaan vallen. Er is nog steeds veel dat moet gebeuren.

De voorstelling is vanaf begin november te zien in het theater. Tickets & info via www.ntk.nl.

Door Dianne Roskam en Nadine Dijkstra

Foto’s: Tom Sebus